صنعت TIC تهدیدها و فرصت‌ها
*سعید تاجیک رییس هیات مدیره جامعه ممیزی و بازرسی ایران
صنعت تست، بازرسی و گواهینامه (TIC) همواره یکی از موارد مهم در تجارت جهانی است. به گفته‌ی رییس سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO) ” زیرساخت کیفیت موجب توسعه صنعتی، تجارت، رقابت، نوآوری و استفاده بهینه از منابع، در ضمن اطمینان از ایمنی مواد غذایی و حفاظت از سلامت انسان و محیط زیست می‌شود. “
صنعت تست، بازرسی و گواهینامه (TIC) همچنین خالق زیرساخت‌های کیفی یک اقتصاد و جامعه توسعه یافته است. بر اساس اعلام سازمان ملل متحد، زیرساخت کیفیت از پنج رکن اصلی دولت‌ها برای سیاست گذاری و تنظیم‌گری، ساختار کیفیت متشکل از استانداردها، دستورالعمل‌ها و نظام‌های تایید صلاحیت، نهادهای مرتبط با مقوله‌ی کیفیت مانند مراکز تست و آزمون و نهادهای بازرسی کننده، شرکت‌های عرضه کنندگان کالا و خدمات و در نهایت مصرف کنندگان تشکیل شده است.
بنابراین وجود و عملکرد شرکت‌های فعال در صنعت تست، بازرسی و گواهینامه (TIC) به عنوان یکی از ارکان اصلی ساختار کیفیت، به طور مستقیم بر روی این مفهوم تاثیر دارد.
عملکرد مطلوب و موفق این صنعت، هنگامی شکوفا می‌شود که شرکت‌های فعال در این صنعت امکان رشد و توسعه در بستر یک اقتصاد آزاد و رقابتی را داشته باشند. معتقدم مداخله‌ی بیش از حد دولت‌ها در اقتصاد و اعمالی مانند قیمت گذاری دستوری، الویت مصرف کننده را تغییر داده و کیفیت را به حاشیه می‌برد.
امروزه همه کشورها و شرکت‌های مطرح جهان اهداف توسعه‌ای خود را با نگاه پایداری اقتصاد، اجتماعی و زیست محیطی و مرتبط با اهداف 17 گانه توسعه پایدار (SDG) وضع می‌کنند. اگر نگاهی اجمالی به اهداف داشته باشیم، درمی‌یابیم خدمات صنعت TIC بر روی تعداد زیادی از اهداف از جمله انرژیهای پاک، غذای سالم و رفع گرسنگی، رشد اقتصادی، شهرها و جوامع پایدار، اقدامات مرتبط با اقلیم و زیست محیطی و … تاثیر مستقیم و غیر مستقیم دارد.
وضعیت صنعت تست، بازرسی و گواهینامه (TIC) در ایران و جهان
صنعت تست، بازرسی و گواهینامه (TIC) در سال 2023، حدود 300 میلیارد دلار گردش مالی داشته و برآورد می‌شود تا سال 2032 به 427 میلیارد دلار در سال (رشد سالانه 3.94 درصدی) برسد. همچنین میزان فروش 10 شرکت برتر صنعت تست و بازرسی جهان در سال گذشته بیش از کل صادرات غیرنفتی ایران بوده است.
نسبت گردش مالی این صنعت به GDP کل دنیا (105 تریلیون دلار) تقریبا 0.3 درصد است، یعنی 0.3 درصد کل تولید جهان صرف هزینه‌های بررسی و کنترل کیفیت کالاها و خدمات می‌شود. این نسبت در ایران تقریبا یک پنجم دنیاست که بخشی از آن به دلیل ضریب نفوذ پایین استانداردسازی در برخی صنایع به ویژه در بخش خدمات است. برآورد می‌شود که کل گردش مالی شرکت‌های بازرسی و تست در ایران (حدود 200 شرکت بازرسی و 300 آزمایشگاه) در بهترین حالت حدود 12 تا 15 هزار میلیارد تومان (200 میلیون دلار) باشد که حدود 0.06 درصد GDP ایران است. به عبارت بهتر، ما برای کنترل کیفیت و تضمین ایمنی و سلامت کالاهایمان، یک پنجم دنیا هزینه می‌کنیم.
نقش صنعت TIC در تسهیل تجارت
نهادهای فعال در صنعت TIC این اطمینان را در فضای کسب و کار ایجاد می‌کنند. استانداردها و کنترل انطباق کالا و خدمات با این استانداردها امروزه زبان مشترک تجارت است. در دنیای تجارت امروز، رونق اقتصادی کشورها منوط به تولید و تجارت محصولاتی است که مطابق خواست شرکای تجاری خود در تمامی نقاط دنیا تولید شده و نیازهای بازار مقصد و مصرف کننده را برآورده می‌کنند. در این میان تولیدکنندگان باید مطمئن باشند که محصولات آن‌ها از کیفیت ثابت، انطباق با مقررات و استانداردهای خریدار و الزامات و مشخصات لازم در بازار هدف برخوردار است.
در دنیای کسب و کار امروز، موانع تعرفه‌ای در حال کاهش هستند، اما موانع غیر تعرفه‌ای برای تجارت – به ویژه آن‌هایی که مربوط به پایداری هستند سخت گیرانه تر شده‌اند. به طور مثال از سال 2026 صنایعی نظیر فولاد و سیمان و پتروشیمی و … برای صدور محصولات خود به بازارهای اروپا ناگزیر از اندازه گیری ردپای کربن و ارائه گواهی کربن از نهادهای معتبر هستند.
در چنین وضعیتی، گزارش‌های کالیبراسیون و آزمایش، داده‌های بازرسی و گواهینامه‌های صادر شده توسط یک ارائه دهنده معتبر ارزیابی انطباق، به شرکت‌ها یک مزیت رقابتی اساسی برای تجارت می‌دهد و در عین حال اعتماد مصرف کنندگان، تامین کنندگان، خریداران و تنظیم کننده‌ها را در مورد ادعاهای سازنده افزایش داده و سبب تسهیل تجارت می‌شود. در واقع بازرسی و تست و به معنای دیگر استاندارد سازی در تسهیل تجارت یک قید الزام آور است. پیمان‌های بین المللی شانگهای، بیریکس، اوراسیا و … بدون استانداردسازی، تست، بازرسی و صدور گواهینامه ابتر است و اثرات اقتصادی ملموسی ندارد.
About Author
